Warszawa, 3 września 2015 r.

 

W dniu 3 września 2015 r. w Warszawie został zaprezentowany raport: Zielona i Biała Księga Raka Jajnika. Dokumenty opracowane przy udziale ekspertów Polskiego Towarzystwa Onkologicznego (PTO) i Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej (PTGO) przedstawiają stan obecny w zakresie profilaktyki, diagnostyki i leczenia raka jajnika oraz rekomendacje dla konkretnych działań, których podjęcie może wpłynąć na zmniejszenie negatywnych następstw zachorowania na ten nowotwór w Polsce.

Każdego roku około 3500 Polek dowiaduje się, że ma raka jajnika, a około 2500 umiera
z tego powodu.[i] Pomimo wysiłków podejmowanych w środowisku medycznym, pozostaje chorobą o złym rokowaniu.

Zielona Księga. Rak jajnika – zapobieganie, rozpoznawanie i leczenie. Diagnoza problemu

Rak jajnika rozwija się przeważnie bez nasilonych i charakterystycznych objawów, których brak utrudnia odpowiednio wczesne wykrycie i postawienie trafnej diagnozy. Stadium zaawansowania choroby w momencie rozpoznania raka jajnika jest najważniejszym czynnikiem decydującym o długości przeżycia. Według danych z Zielonej Księgi nowotwór ten jest wykrywany we wczesnym stadium u zaledwie 25% chorych. U ponad 70% choroba rozpoznawana jest w III lub IV stopniu zaawansowania, gdzie 5-letnie przeżycia wynoszą 42,6%.

„Brak skutecznych badań skriningowych i niespecyficzność objawów raka jajnika powoduje, że pacjentki zgłaszają się do lekarza zbyt późno. Wykrycie raka jajnika w I lub II stadium istotnie zwiększa wieloletnie przeżycia – nawet do 90%” – mówi dr hab. n. med. Radosław Mądry, wiceprezes PTGO.

Biała Księga. Strategia zwalczania nowotworów złośliwych jajnika. Strategia działania

„Przed autorami raportu stanęło wyzwanie, by w całym dramatyzmie przebiegu raka jajnika dostrzec obszary, w których możliwe by było zaproponowanie zmian znacząco poprawiających wcześniejsze wykrycie i leczenie tego nowotworu” – podkreśla
prof. dr hab. n. med. Jacek Fijuth, Prezes PTO.

W podsumowaniu, Rada Naukowa Raportu wyszczególniła 5 takich obszarów strategicznych:

• zapobieganie zachorowaniom
• wcześniejsze wykrywanie
• poprawa skuteczności leczenia
• poprawa jakości życia chorych
• rozwój wiedzy o nowotworach jajnika i badań naukowych w tym obszarze.

Każdy z tych obszarów wiąże się z wyznaczeniem celów długoterminowych, których realizacja podzielona została na etapy. W początkowym okresie – wdrożeniowym, działania koncentrują się wokół czterech priorytetów. Pierwszy z nich to skuteczna identyfikacja
i objęcie poradnictwem genetycznym kobiet obciążonych podwyższonym ryzykiem wystąpienia raka jajnika.

Jak wyjaśnia dr hab. n. med. Radosław Mądry „Zależy nam na szerokim przekazaniu komunikatu do wszystkich lekarzy o roli czynników genetycznych w rozwoju raka jajnika. Powinno to uwrażliwić lekarzy niebędących specjalistami genetyki klinicznej na związek czynników genetycznych z ryzykiem zachorowania na ten nowotwór”. Docent Mądry zwraca jednocześnie uwagę, że u wszystkich chorych na raka jajnika, istnieje konieczność przeprowadzania badań w kierunku oznaczenia mutacji w genie BRCA1 i BRCA2 niezależnie od wieku i wywiadu rodzinnego. „Określenie tej mutacji jest ważne z dwóch powodów: po pierwsze, może mieć wpływ na dobór odpowiedniego leczenia celowanego dla wybranej populacji chorych, po drugie może wspierać proces wczesnej identyfikacji osób z grupy ryzyka (rodziny pacjentek) i objęcia ich regularnym nadzorem onkologicznym” – dodaje.

Kolejny priorytet to zapewnienie dostępu do chirurgicznego postępowania zmniejszającego ryzyko w grupie kobiet zagrożonych zachorowaniem na raka jajnika. Zapewnienie finansowania zabiegów chirurgicznych usunięcia przydatków (oraz ewentualnie macicy) u nosicielek mutacji w genach BRCA1 i/lub BRCA2 jest obecnie jedyną interwencją pozwalającą zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka jajnika. Istotne jest to, by ta decyzja mogła zostać podjęta świadomie i w odpowiednim momencie życia kobiety.

Trzecim bardzo ważnym działaniem jest wdrożenie mechanizmów stałej poprawy jakości leczenia. Widoczne są olbrzymie dysproporcje regionalne w skuteczności leczenia nowotworów jajnika. Wprowadzenie stałego nadzoru jakości opieki zdrowotnej w trzech wymiarach: struktury, procesu i wyniku, pozwoli na jej poprawę. Szczególnie warto zadbać
o wdrożenie rejestru medycznego jako systemu stałego monitorowania jakości leczenia chorych na raka jajnika.

Usprawnienie i poprawa jakości diagnostyki histopatologicznej i genetycznej to ostatni priorytetowy kierunek działań, wyszczególniony w raporcie. Podstawą postępowania terapeutycznego w raku jajnika jest właściwe i sprawne rozpoznanie, wraz z określeniem typu nowotworu i cech komórek nowotworowych. Konieczne jest wprowadzenie nowych zasad i kryteriów akredytacji laboratoriów zapewniających prawidłową diagnostykę.

W zamierzeniu twórców, opracowana Strategia jest wstępem do dalszej dyskusji publicznej, angażującej środowisko pracowników ochrony zdrowia, przedstawicieli władz i administracji oraz grupy pacjenckie.

„W systemie opieki onkologicznej najważniejszy jest pacjent. Jako pacjentka życzyłabym sobie, aby ta prawda była realizowana w praktyce” podsumowuje Anna Nowakowska, Prezes Stowarzyszenia Na Rzecz Walki z Chorobami Nowotworowymi „Sanitas”.„Rak jajnika jest moim trudnym doświadczeniem, z którego dzisiaj czerpię siłę do działania. Gdyby nie moja determinacja i bezkompromisowość nigdy nie przeszłabym po zawiłych meandrach systemu opieki zdrowotnej, nie znalazłabym najlepszych specjalistów, nie wyedukowałabym się w temacie radzenia sobie z chorobą. Apeluję do osób odpowiedzialnych za zdrowie publiczne, aby pomogły wdrożyć działania strategiczne w raku jajnika tak, by jak najszybciej zacząć minimalizować negatywne i dramatyczne skutki zachorowania na ten nowotwór”
– dodaje Anna Nowakowska.

Pełny tekst raportów Białej i Zielonej Księgi jest dostępny – Biala Ksiega, Zielona Ksiega

[i] Krajowy Rejestr Nowotworów. http://onkologia.org.pl/raporty/ Dostęp: luty 2015 r.